vergeef mij eerst en vooral dat ik jullie nog niet gefeliciteerd heb met jullie nieuwe titel "Koor van het jaar". Maar ik heb jullie dan ook leren kennen als "Koor van mijn leven"...

Ik had Johan gebeld in verband met een lezing die ik geef in Brussel en waarbij ik jullie graag vriendelijk had misbruikt, maar jullie gaan op reis... jammer. Maar wees gerust, het zal niet de laatste keer zijn dat ik jullie lastigval. Ik wil bij deze ook benadrukken dat ik gráág jullie blad blijf ontvangen. Het is prettig op de hoogte te blijven van wat reilt en zeilt daar in Gent.

Zo heb ik ook de stukken gelezen over SS en wil daar ook nog wel wat over zeggen. Wij waren ons ten zeerste bewust van het feit dat de voorstelling geen kader had om ze te "lezen". Dat we geen duiding gaven. Maar daar ging voor ons het stuk nu eenmaal over. Wij gaan er in onze westerse maatschappij zo prat op dat we "individuen" zijn. We hebben het over privacy en persoonlijkheid en eigen mening en meer van die dingen... Ik ben daar zelf heel blij mee, maar dat brengt dan ook met zich mee dat we zélf moeten denken. Dat riep mijn vader zaliger vanaf mijn twaalfde jaar: "Zélf denken, Josken! Denken is te belangrijk om aan anderen over te laten!". Ik ben daarmee opgevoed. En al is het niet altijd even makkelijk (de wereld zit tamelijk ingewikkeld in mekaar), toch vind ik het "des burgers plicht". Wat bij de voorstelling in elk geval helder was: dat de mensen die die woorden spraken SS'ers waren geweest. Hun denken ligt niet noodzakelijk aan de basis van de catastrofe (het maakt er eerder deel van uit), maar het heeft zeker de catastrofe niet voorkomen. Terwijl ik ervan overtuigd blijf dat scherp denken catastrofes kán voorkomen. Wat wij van de toeschouwers vroegen was: luister hoe ze praatten (hoe d'ouden zongen) en luister naar wat je zélf zegt, nu, in deze tijd, in jouw tijd... Weet waar dat toen toe geleid heeft en besef dan waar datzelfde gewauwel nu kan toe leiden. Dat we de SS'ers omringden met dans en zang, was niet om de zaak wat op te fleuren. De grootste misdadigers houden van muziek, dans, mooie woorden... Kunst zal de wereld niet redden! Ons denken, ons niet aflatend denken, kan dat misschien wel.

Dat we erover blijven spreken, maanden na datum, doet me deugd. Ik sluit hierbij een foto in, die ik uit de krant heb geknipt en die mij aan ons samenzijn deed denken. We kénnen die foto, of niet?

Dag schatten, klapzoenen uit Brussel.

Josse [De Pauw]

Inwoners van San Francisco aan de Amerikaanse Westkust bekijken de rede van president George W. Bush, die geprojecteerd werd op de zijgevel van een gebouw in Market street. (©ap)

Beste Josse,

Bedankt voor je brief. Hij is ondertussen weer enkele maanden oud, zo gaat dat met MaarNormaal, maar het onderwerp blijft zo actueel als wat.

Ondertussen is het weer onze beurt om je geluk te wensen: met je aanstelling in Het Toneelhuis in Antwerpen. We hopen gauw van je te horen, maar daar zijn we nogal gerust op.

Hartelijk,

namens de hele bende,

Marc