PoSSt

twee retroreflecterende koorleden over SS

Dit voorjaar kwam u met duizenden naar de productie SS kijken, een stuk dat weinig mensen onberoerd liet. Ook ons, koorleden, niet, hoewel wij, door onze plaats op en achter de scène, waarschijnlijk een bredere regenboog van kleurrijke ervaringen met de productie associëren. We kunnen niet al die schakeringen en bedenkingen reflecteren. Verrijkend was het in elk geval wel, getuige bijgaande reacties van twee koorleden.

Lieve:

Het beklijvende van de teksten, het met jezelf en met je eigen kleinmenselijke trekjes geconfronteerd worden... De aha-Erlebnis bij bepaalde uitspraken die uit de mond van een SS'er komen: huiveringwekkend en beschamend bij momenten... Het besef dat iets noch volledig zwart, noch volledig wit is, maar dat we ons allen dagelijks voortbewegen in de grijze zone daartussen, met nu eens een piekje zwart en dan eens een piekje wit... De manipuleerbaarheid van de mensen, vooral in economisch onzekere tijden. Het zoeken naar een zondebok om de eigen frustraties af te reageren...

Voor mezelf is de boodschap: wees steeds op je hoede, stel jezelf elke dag opnieuw in vraag. Mensen zijn en blijven mensen: toen, nu, straks... Hij die zonder zonden is werpe de eerste steen...

Sorry als deze tekst wat zwaar overkomt. Het is nu eenmaal een beladen onderwerp. Niettegenstaande de ernst van de voorstelling heb ik me heel goed geamuseerd en veel plezier gehad. De samenwerking tussen dansers, acteurs en koorleden, waarbij de absurde grens tussen "professioneel" en "amateur" wegviel, zal me zeker bijblijven. Het eventjes proeven van wat het leven van een podiumkunstenaar ongeveer is: hard werken, nooit thuis, het "samen" aan een project werken met vallen en opstaan (hier soms letterlijk). Ja, het was een mooie ervaring. Blij dat we dit als koor mochten meemaken.

Lieve Van der Plaetsen

Carlos:

Ik kan het niet laten enkele bedenkingen te formuleren over het project SS, geen kritiek om de kritiek, maar als uiting van mijn vragen, twijfels, aarzelingen, van de gevoelens die het bij mij opwekt.

Een eerste indruk is dat in dit zeldzaam multimediaal spektakel de teksten ongelooflijk belangrijk zijn, dominant en confronterend. Ze worden ook zeer overtuigend gebracht. De vraag is bijna niet waarom mensen naar de SS gingen, maar waarom ze niet zouden gegaan zijn. Zij hadden geloofwaardige redenen. Dat is voorwaar geen prettige gedachte. Nu vind ik in de voorstelling weinig of geen elementen die duiden, stelling nemen of relativeren. De rol van Els bevestigt veeleer, door een band te leggen met huidige "gangbare" gedachten. Ik zeg wel bevestigen, niet in vraag stellen. De dans, de beelden en de zang dragen esthetisch bij tot het geheel maar staan meer naast de teksten dan ertegenover. Het zijn bijna sfeerelementen. Scherp gesteld: de muziek krijgt in de context, geplaatst tegenover de teksten, een, wat ik waag te noemen, Nüremberg-gehalte. Ik bedoel muziek met een grote emotionele impact die adhesie kan verwekken, onafhankelijk van de aangebrachte ideeën. Laten we wel wezen: op zich vind ik het schitterende muziek en zij brengt wat voor mij muziek inderdaad moet brengen, maar niet ten dienste van "manipulerende" intenties.

De vertoning doet dus wel nadenken, maar tevens sluit ze aan bij gevoelens die tegenwoordig steeds meer opgang maken. Ik kan mij eerlijk gezegd niet voorstellen dat dit de bedoeling zou zijn van de auteurs. Langs de andere kant begrijp ik wel dat ze de keuze willen laten aan de toeschouwer. Dit is in dit geval niet zonder risico's.

Ik zou het rijker gevonden hebben mochten ze gepoogd hebben te duiden waarom wij de keuze voor de SS nu eigenlijk niet goed vinden. Waarom wij de keuze voor bepaalde huidige politieke oplossingen niet aanvaardbaar vinden. Met andere woorden, wanneer gaat het discours uit de bocht. Ik ben helemaal niet zeker dat het idee niet gedeeld wordt dat er "eigenlijk veel goede kanten waren aan het nazi-regime". Men is er natuurlijk tegen, maar....

Nogmaals, dit is mijn persoonlijk aanvoelen. Ik blijf ervan overtuigd dat meer dan ooit een boodschap mag/moet gebracht worden die én duidelijk maakt dat in sommige opzichten de toenmalige en huidige totalitaire politieke spinsels "gelijk" hadden of kunnen hebben, maar ook aangeeft waar en waarom het ontspoort. Simplistische vragen zijn niet noodzakelijk dom of slecht, ze zijn alleen niet gemakkelijk "eenvoudig" te beantwoorden, althans niet op intellectuele basis. Ik ben er wel van overtuigd dat in het dagelijkse leven de zaken veel duidelijker worden: als de keuze er een wordt waardoor onrechtvaardigheid tastbaar wordt, onzin voelbaar, de overdrijving meetbaar, dan gaan de ogen van velen open.

Dit soort "tegengif" mis ik eigenlijk in de hele opzet. Mogelijk schat ik de perceptie door het hedendaagse publiek anders in, maar de teksten leren ons precies dat om het even welk publiek vatbaar is voor bepaalde ideeën en gevoelens. Hitler is niet in uniform Rijkskanselier geworden, maar in mooie overjas en hoge hoed! En het gaat mij echt niet om "politiek", maar om maatschappij, om "samen-leving".

Daarom heb ik een beetje moeite met het concept zoals ik het in een interview las: "de bedoeling is iets moois te maken". Men wil niet met het vingertje wijzen. Mijn vrees is echter dat, als je met iets "verkeerds" alleen iets moois wil maken, je ook het risico loopt het verkeerde mooi te maken. In die zin stoort mij het concept van SS.

Dit gezegd zijnde, alle lof voor het "recept" en voor de "koks". Het is inderdaad "mooi" en voor ons een zeer rijke ervaring. Het deed ook nadenken en mijn - bescheiden - bijdrage wil op deze manier ook een vorm van erkentelijkheid zijn ten aanzien van de auteurs: zelfs al ben ik het niet met hen eens, het debat is wat mij betreft wel geopend en misschien was dat ook de bedoeling.

Carlos Bourgeois

© v.z.w. Gents Madrigaalkoor